Bu sayımızda “En Köklü 50 Şirket” dosyamızla sürdürülebilirliğin ve kurumsal hafızanın önemine de ışık tutuyoruz. Bazıları yarım asrı devirmiş, bazıları cumhuriyetle yaşıt… ama hepsinin ortak noktası, değişen dünyaya rağmen var olmayı bilmiş olmaları. Çünkü köklü olmak değişmemek değil her dalga geldiğinde yeniden kök salabilmek demek.

DR. BAHADIR KALEAĞASI I b.kaleagasi@businesslife.com.tr

Bir kurumun varlık gösterebilmesi için zaman yalnızca bir ölçüt değil aynı zamanda bir sınav. Zaman geçer, koşullar değişir ama köklü bir yapının ruhu bu değişimlere rağmen hala canlı kalır. Cumhuriyet’in sınavlarından geçip bugüne ulaşan şirketler, sadece uzun ömürlülükle değil dirençli olmayla, uyum kabiliyetiyle, kurumsal hafızayla ölçülür. Türkiye’nin modern ekonomik hikayesinin içinde yarım asrı, bir asrı bulan şirketler yer alıyor. Onlar sanayileşmeden markalaşmaya, yerel üretimden küresel pazara uzanan bir kesitte köşe taşı olmayı başardılar. Bu şirketleri “sadece şirket” olarak okumak eksik kalır: Çünkü onlar dönemin ruhunu üstlenmiş, birer “ekonomik kültür belgesi” niteliğindeler. Köklü olmak kökünü derinde tutarken gövdeyi esnek tutabilmektir. Yönetim değiştiğinde vizyonunu yitirmemek, yeni teknolojiler geldiğinde adaptasyon gösterebilmek, kriz anında sadece savunmaya geçmemek… İşte gerçek köklü yapılar bu özellikleri barındırır. Bu listede yer alan 50 şirketin her biri farklı biçimlerde bunu başarıyor. Kimi aile geleneği, kimi kamu-özel sektör karışımı bağlamında, kimi globalleşmenin öncüsü olarak. Kurucuların taşıdığı hayallerden günümüzün koşullarına, sektörlerin dönüşümünden yönetişim modellerine uzanan bir zaman haritası… BUSINESS LIFE büyük bir özenle hazırladı.

ARKAS HOLDİNG

 LUCİEN ARKAS

Gabriel J. B. Arcas tarafından 1902 yılında ithalatçı olarak kurulan Arkas, 1944 yılında uluslararası taşımacılık alanında faaliyet göstermeye başlar. Arkas’ın, Türkiye’den yüklediği gemiler önce Mısır’a doğru yol alır. Kısa bir süre sonra da yedi denize açılır. Deniz yolunun kullanımı ve buna paralel olarak ülke ekonomisinin hızlanan gelişiminde öncülük, Arkas için artık ilk hedeftir. Arkas Yönetim Kurulu Başkanı olan Lucien Arkas’ın, 1964 yılında Lucien Arkas Vapur Acenteliği’ni kurması ile şirket hız kazanır. Dünya taşımacılık sektöründe başarıları ve güvenilirliğiyle tanınan armatörlere acentelik hizmeti veren bu şirket, Türk taşımacılık sektörünü uluslararası pazarda başarıyla temsil eder. Bugün Arkas Türkiye’nin en büyük filosuna sahip grubu.

ANADOLU SİGORTA

FÜSUN TÜMSAVAŞ

Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde, Celal Bayar’ın vizyonu eşliğinde ve Türkiye İş Bankası’nın ana sermayedarlığında Anadolu Sigorta bir Cumhuriyet kurumu olarak 1925’te kuruldu. Ülkemizi derinden etkileyen deprem, yangın ve sel felaketlerinde üstlendiği roller ve sektöre getirdiği yeniliklerle öne çıktı. Sigortacılık tarihinde imza attığı başarılar, ülkemizdeki önemli tesislerin sigortalanmasında üstlendiği roller ve hayata geçirdiği ilkler de şirketi köklü şirketler arasına soktu. “Ormanın Gözleri”, “Anadolu Sigorta Kütüphaneleri”, “Kurtaran Araç” ve “Bir Usta Bin Usta” gibi sosyal sorumluluk projeleri ile her zaman KSS alanında öncü oldu.

SANKO HOLDİNG

ADİL SANİ KONUKOĞLU

1904’te Gaziantep’te küçük bir iplik atölyesiyle başlayan Sanko’nun hikayesi, Anadolu sanayileşmesinin sembolü gibi. Kurucu Sani Konukoğlu’nun vizyonu, yerel üretimi dünya standartlarına taşımaktı. Bugün Sanko Holding 100 yılı aşkın geçmişiyle başta amiral gemisi konumundaki tekstil sektöründe olmak üzere Türkiye’nin en büyük yenilenebilir enerji, çimento ve ambalaj üreticileri arasında yer alıyor. Üstelik sadece faaliyet alanlarının genişliği açısından değil ihracat ağı açısından da. 11 farklı sektörde faaliyet gösteren Sanko, dünyanın birçok noktasında bulunan irtibat ofisleri ile 100’ün üzerinde ülkeye ihracat gerçekleştiriyor.

ABDİ İBRAHİM

NEZİH BARUT

1912’de küçük bir eczanede başlayan Abdi İbrahim, bugün Türkiye’nin en büyük ilaç üreticilerinden biri haline gelmiş durumda. Kurucusu Eczacı Abdi İbrahim Bey, Galata’daki eczanesinde formüllerle uğraşırken temelleri attı. Oğlu ve torunları bu mirası sanayiye dönüştürdüler ve üçüncü kuşakta yönetimini üstlenen Nezih Barut önderliğinde şirket artık 60’tan fazla ülkeye ihracat yapan bir global oyuncu haline geldi. Abdi İbrahim yalnızca büyüklük açısından değil yenilikçilik ve Ar-Ge kapasitesiyle de öne çıkıyor. 70’ten fazla ülkeye ihracat yapan şirket Türkiye’de yıllardır pazar lideri. Yerli üretimi artırma ve dışa bağımlılığı azaltma hedefiyle biyoteknolojiye yoğunlaşmış durumda.

KOÇ HOLDİNG

ÖMER M. KOÇ

1926’da kurulan Koç Holding, Türkiye’nin özel sektöründe ilklere imza atan bir dev. Sanayi, otomotiv, enerji ve finans başta olmak üzere çok geniş bir faaliyet alanına yayıldı. Arçelik, Ford Otosan, Otokoç, Tofaş gibi öncü şirketleriyle sanayiye büyük bir imza attı. Türkiye ihracatının yüzde 7’sinden fazlasına katkı sağlayan topluluk, ekonomideki etkisini bu boyutuyla da net biçimde gösteriyor. Türkiye’nin en büyük grubu olan Koç Holding, global ölçekte rekabet edebilen bir yapı kurmuş durumda.

YAŞAR HOLDİNG

FEYHAN YAŞAR

1927’de İzmir’de boya ve deniz malzemeleri satışıyla başlayan Yaşar Holding, bugün Türkiye’nin öncü sanayi ve tüketici gruplarından biri olarak dikkat çekiyor. Gıda-içecek, boya, temizlik kağıtları, dış ticaret ve tarım gibi birden çok alanda faaliyet gösteriyor. “Pınar” ve “Dyo” gibi güçlü markalarıyla tanınıyor. Topluluk bugün 21 şirket, 25 fabrika/tesis ve yaklaşık 7.500 kişilik çalışan kadrosuyla faaliyet gösteriyor. Aynı zamanda kurumsal sosyal sorumluluk, eğitim ve kültür yatırımlarıyla toplumsal etki düzeyini de artırıyor. Özellikle Ege bölgesi başta olmak üzere yerel ekonomiye katkısı yüksek. Yaşar Holding’in bu çeşitlilik içindeki yönetimi, gelenekten gelen köklü yapı ile yeniliğe açık bir vizyonu birleştiriyor.

TÜRK HAVA YOLLARI

AHMET BOLAT

1933’te yalnızca beş uçakla kurulan Türk Hava Yolları, bugün 130’dan fazla ülkeye uçan ve dünyanın en geniş uçuş ağına sahip hava yolu şirketlerinden biri. Cumhuriyet’in dünyaya açılan yüzü olma vizyonuyla yola çıkan THY, kuruluşundan itibaren yalnızca bir ulaşım markası değil, aynı zamanda bir milli kimlik sembolü olarak görüldü. 2000’li yıllarda başlayan uluslararası büyüme hamlesiyle birlikte global bir marka haline gelen THY, İstanbul Havalimanı’nı bölgesel bir merkez olarak konumlandırarak Türkiye’yi küresel havacılık haritasının merkezine taşıdı. Bugün 400’ün üzerinde uçağıyla dünyanın dört bir yanına sefer düzenleyen şirket, sürdürülebilirlikten dijitalleşmeye kadar birçok alanda öncü projeler yürütüyor. “Globally Yours” mottosuyla, yalnızca yolcu taşımıyor; Türkiye’nin kültürünü, misafirperverliğini ve güvenini dünyaya taşıyor.

VAKKO

CEM HAKKO

Türkiye’nin moda serüveni Vakko ile başladı. 1934 yılında Vitali Hakko’nun girişimiyle doğan marka, bir şapka atölyesinden ulusal bir moda efsanesine dönüştü. 1950’lerde ipek eşarplarla başlayan serüven, hazır giyim, deri, aksesuar ve ev tasarımı koleksiyonlarıyla genişledi. Bugün Vakko, perakendenin yanı sıra “Vakko Hotel & Residence”, “Vakko Chocolate & Patisserie” gibi markalarla lüks yaşamın her alanında yer alıyor.

YILDIZ HOLDİNG

MURAT ÜLKER

1944’te Sabri Ülker’in küçük bir bisküvi atölyesiyle başlattığı Yıldız Holding, bugün dünyanın en büyük gıda üreticilerinden biri. “Ülker” markasıyla Türkiye’nin evlerine giren holding, zamanla Godiva, McVitie’s ve Ülker gibi küresel markaları tek çatı altında toplayarak dev bir gıda ekosistemi oluşturdu. 2014’te İngiltere merkezli United Biscuits’i satın alarak Avrupa’nın lider atıştırmalık grubuna dönüştü. Bugün 100’den fazla ülkede 300’ün üzerinde markayla faaliyet gösteriyor.

BORUSAN HOLDİNG

AHMET KOCABIYIK

1944’te Asım Kocabıyık tarafından kurulan Borusan, Türkiye’nin çelik ve enerji temelli sanayi dönüşümünün en önemli aktörlerinden biri. Boru üretimiyle başlayan faaliyet alanı, bugün otomotiv, enerji, lojistik ve mühendislik gibi birçok sektöre yayılmış durumda. 1990’larda Borusan Mannesmann markasıyla Avrupa pazarına açılarak küresel bir oyuncuya dönüştü. “Gücümüz geleceğe yatırım” mottosuyla, dijitalleşme ve yeşil dönüşüm odaklı yatırımlarını artırıyor. Holding, aynı zamanda Borusan Sanat aracılığıyla kültür-sanat alanında Türkiye’nin en etkili özel girişimlerinden birini yönetiyor.

PETROL OFİSİ

MEHMET ABBASOĞLU

1941’de savaş yıllarının ekonomik koşullarında Türkiye’nin akaryakıt ihtiyacını karşılamak amacıyla kurulan Petrol Ofisi, Cumhuriyet döneminin enerji bağımsızlığı vizyonunun ürünüydü. Uzun yıllar devlet kuruluşu olarak faaliyet gösteren şirket, 2000’li yıllarda özelleştirme süreciyle özel sektöre geçti. Bugün Vitol Group ortaklığıyla faaliyet gösteren Petrol Ofisi, enerji sektörünün en geniş dağıtım ağlarından birine sahip. Ülke geneli ve yakın coğrafyaya hava, deniz ve kara araçlarında ihtiyaç duyulan tüm yakıt çeşitlerini sağlayabilen tek grup olarak Türkiye’nin en büyük 5 özel şirketi arasında yer alıyor. Yaklaşık 2.700 istasyon, 9 akaryakıt terminali, 18 havaalanı ikmal ünitesi, 1 LPG terminali, yılda çeyrek milyon uçağa yakıt ikmali, 1 buçuk milyon metreküplük yakıt depolama kapasitesi ile sektöre liderlik ediyor. Kocaeli’deki 162 bin metrekare üzerine kurulu madeni yağ fabrikası sayesinde Türkiye’nin hem madeni yağ ihtiyacının yarısını karşılıyor hem yakın coğrafyanın en kapsamlı teknoloji merkezi POTEM sayesinde 4 kıtada 33 ülkeye ihracat yapıyor.

ECZACIBAŞI HOLDİNG

BÜLENT ECZACIBAŞI

1942 yılında Dr. Nejat Eczacıbaşı tarafından kurulan Eczacıbaşı Holding, Türkiye’nin modern sanayi ve sağlık ekonomisinin temel taşlarından biri. Kimya, ilaç ve yapı malzemeleri sektörlerinde başlattığı üretim hamleleriyle Cumhuriyet’in sanayileşme sürecine yön verdi. Grup, VitrA, İntema, Eczacıbaşı İlaç ve Esan gibi markalarıyla hem yerli hem uluslararası pazarlarda güçlü bir konuma sahip. 1970’lerden itibaren yurt dışına açılan ilk Türk sanayi gruplarından biri olan Eczacıbaşı, bugün 120’den fazla ülkede faaliyet gösteriyor. Topluluk, kültür-sanat ve eğitim alanlarında da öncü. Dr. Nejat Eczacıbaşı Vakfı ve İstanbul Modern gibi girişimleriyle yalnızca bir sanayi devi değil aynı zamanda çağdaş Türkiye’nin kültürel öncüsü konumunda.

COŞKUNÖZ HOLDİNG

OYA COŞKUNÖZ AKTAŞ

1950 yılında M. Kemal Coşkunöz tarafından kurulan Coşkunöz Holding, Türkiye’nin otomotiv yan sanayiindeki öncülerinden biri. Kurucusunun “sanayi kalkınmadan ülke kalkınmaz” anlayışı, şirketin kültürünün temelini oluşturdu. Bursa’da başlayan üretim serüveni, otomotiv, savunma, enerji ve lojistik sektörlerine uzanan bir sanayi yapılanmasına dönüştü. Bugün dünya devlerine parça tedarik eden Coşkunöz, aynı zamanda Ar-Ge merkezleri ve inovasyon yatırımlarıyla sektörde teknoloji üreten bir oyuncu. Oya Coşkunöz yönetiminde ikinci kuşağa geçen grup, sürdürülebilir üretim ve dijital dönüşüm süreçlerinde öncü adımlar atıyor.

BOYNER GRUP

CEM BOYNER

1952’de Osman Boyner tarafından kurulan Boyner Grup, Türkiye’de modern perakendeciliğin simgelerinden biri. Küçük bir mağazadan, bugün Türkiye genelinde binlerce kişiye istihdam sağlayan dev bir markalar topluluğuna dönüştü. Cem Boyner liderliğinde grubun vizyonu; müşteri deneyimi, teknoloji ve sürdürülebilirlik ekseninde ilerliyor. Toplumsal cinsiyet eşitliği, iklim duyarlılığı ve etik ticaret gibi alanlarda öncü girişimlere imza atıyor. Morhipo ve Boyner.com.tr yatırımlarıyla Türkiye’de e-ticaretin erken dönem öncülerinden biri haline geldi. Boyner Grup, modayı yalnızca giyim olarak değil, yaşam biçimi ve kültürel ifade alanı olarak yorumluyor.

TOSYALI HOLDİNG

FUAT TOSYALI

1952’de Hatay’ın İskenderun ilçesinde Hacı Şerif Tosyalı’nın küçük bir demir atölyesiyle başlayan hikaye, bugün 30’dan fazla tesisiyle dünyanın dört bir yanında faaliyet gösteren dev bir çelik imparatorluğuna dönüştü. Grup, Türkiye’nin en büyük demir-çelik üreticilerinden biri olmanın ötesinde, Afrika’dan Amerika’ya uzanan global bir yatırımcı kimliğine sahip. Tosyalı Algerie yatırımıyla Cezayir’in en büyük sanayi kuruluşunu hayata geçiren grup, yeşil çelik ve hidrojen bazlı üretim teknolojilerine yaptığı yatırımlarla da dikkat çekiyor.

DOĞUŞ GRUBU

FERİT F. ŞAHENK

1951 yılında Ayhan Şahenk tarafından kurulan Doğuş Grubu, Türkiye’nin çok yönlü ekonomi tarihinde önemli bir dönüm noktası. İnşaatla başlayan faaliyet alanı, zamanla otomotiv, turizm, medya, enerji, finans ve gayrimenkule kadar genişledi. Bugün 300’ün üzerinde şirketi ve 20.000’in üzerinde çalışanıyla global ölçekte faaliyet gösteriyor.

DOĞAN HOLDİNG

HANZADE DOĞAN

Doğan Holding, iş dünyasına ilk adımlarını kurucu Aydın Doğan’ın 1959 yılında Mecidiyeköy Vergi Dairesi’ne kaydolması ve 1961’de otomotiv alanında ilk şirketini kurması ile attı. Zaman içinde Türkiye’nin en büyük medya grubu haline gelen Doğan Holding, bugün elektrik üretimi, sanayi ve ticaret, madencilik, otomotiv ticareti ve pazarlama, finansman ve yatırım, internet ve eğlence ve gayrimenkul yatırımları sektörlerinde öncü rol üstlenerek fark yaratıyor. Doğan Grubu faaliyet gösterdiği geniş coğrafyada, uluslararası gruplarla kurduğu stratejik iş birlikleri sayesinde faaliyetlerini verimli bir şekilde yürütüyor.

GEDİK HOLDİNG

HÜLYA GEDİK

60 yılı aşkın süredir mühendisleri, çalışanları, araştırmacıları Gedik markasının küreselleşmesini güçlendirmek, çeşitli imalat sektörlerinde fark yaratmak ve dünyaya fayda ve değer sağlamak için çalışıyorlar. Kökleri kurucu Halil Kaya Gedik’in vizyonu ve konumu gereği kıtalar arasında köprü olması nedeniyle Türkiye'de atıldı. Grup bugün 100'den fazla ülkeye ulaştı ve büyümeye devam ediyor. Bugün Hollanda, Sırbistan, Azerbaycan, BAE ve Hindistan gibi ülkelerde Gedik lokasyonları bulunuyor. 2025’te bu listeye yeni pazarlar eklenmeye devam ediyor.

KALE GRUBU

ZEYNEP BODUR OKYAY

Dr. (h.c.) İbrahim Bodur tarafından 1957 yılında kurulan Çanakkale Seramik Fabrikaları A.Ş. ile temelleri atılan Kale Grubu, seramik üretimiyle başladığı sanayi yolculuğunda zamanla yapı kimyasalları, lojistik, savunma ve havacılık sanayiine uzanan bir gelişim yaşadı. Günümüzde 17 şirketi ve 5 bini aşkın çalışanıyla Kale Grubu, Çanakkale başta olmak üzere Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde bulunuyor. Yapı ürünleri grubunda Avrupa’nın beşinci; dünyanın en büyük 15’inci büyük üreticisi olan Kale Grubu, yapı kimyasallarında ise ülkemizde pazar lideri olarak yer alıyor.

ANADOLU GRUBU

KAMİL SÜLEYMAN YAZICI

Anadolu Grubu, “Anadolu’yu dünyaya, dünyayı Anadolu’ya bağlayan yıldız” olma vizyonuyla bugün 20 ülkede, 80’den fazla şirketi, 90’dan fazla üretim tesisi, 6 Ar-Ge merkezi ve 100.000’den fazla çalışanı ile faaliyetlerini bira, meşrubat, perakende, tarım, otomotiv, kırtasiye, enerji ve sağlık olmak üzere 8 sektörde sürdürüyor. 1950 yılında Yazıcı ve Özilhan aileleri tarafından kurulan Grup, hem rakamsal verileri ve üretim gücü hem geliştirdiği ve içinde yer aldığı projelerle Türkiye ekonomisinin en büyük itici güçlerinden biri konumunda. Çok uluslu ve girişimci bir grup olma misyonu doğrultusunda hareket ediyor.

EREN HOLDİNG

AHMET EREN

1969 yılında tekstil sektörüyle ticari yaşamına başlayan; enerji, kağıt, ambalaj, perakende, çimento ve turizm alanlarında faaliyet gösteren Eren Holding ve bağlı şirketleri, öz kaynağa dayalı büyüme stratejisi ile ülkenin en büyük gruplarından biri. İç dinamizmi, tecrübesi, yönetim anlayışı ve toplam kalite felsefesiyle girdiği her sektörde önemli başarılar elde eden Eren Holding; yurt içinde 27, yurt dışında 11 olmak üzere toplam 38 şirket ve 8.000 çalışanıyla sürdürülebilir bir gelecek hedefliyor.

KİBAR HOLDİNG

ALİ KİBAR

Tam 53 yıl önce kurucu Asım Kibar tarafından Karaköy’de temelleri atıldı. Asım Kibar ve kurucu ekip birbirine güvenerek, doğruluktan ayrılmadan, koşullar her ne olursa olsun değer yaratmayı üstüne vazife edinerek birlikte hayallerini bile aşarak ülkenin en büyük sanayi kuruluşlarından birini yaratmayı başardılar. Çelik, ambalaj, lojistik, limancılık, otomotiv gibi pek çok sektörde yeni yatırımlarla büyümeyi sürdürüyor. Yarım asrı aşkın süredir Kibar Holding’in başarısının arkasındaki en büyük güç şüphesiz ki nitelikli iş gücü. Grup da eşit işe eşit ücret gibi eşitlikçi ve kapsayıcı bir yaklaşımla çalışanlarını mutlu ediyor.

IC HOLDİNG

İBRAHİM ÇEÇEN

1969 yılında temelleri atılan ve bugün bir holding çatısı altında faaliyetlerini sürdüren IC İbrahim Çeçen Yatırım Holding A.Ş. (IC Holding) stratejik yaklaşım, karar süreçlerine katılım, insana saygı ve sosyal sorumluluk bilincini teşvik eden bir yönetim anlayışına sahip. Sürdürülebilir büyüme odaklı bir strateji ile ilerliyor.

SÜTAŞ

MUHARREM YILMAZ

Kurulduğu günden beri sadece sütçülüğe odaklanıyor, sütün iyiliğini ve bereketini yaymak için çalışıyor. Marmara Bölgesinde Karacabey’de, İç Anadolu Bölgesinde Aksaray’da, Ege-Akdeniz Bölgesinde Tire’de ve Doğu-Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Bingöl’de yer alan 4 entegre tesisiyle Türkiye’nin dört bir yanında.